درباره زنان صیغه‌ای؛ واقعیتی انسانی در چارچوب شرعی
در جامعه‌ای که ازدواج دائم همیشه برای همه ممکن نیست، زنان صیغه‌ای نقشی مهم و گاهی نادیده‌گرفته‌شده در پاسخ به نیازهای عاطفی، جنسی و اقتصادی افراد ایفا میکنند. ازدواج موقت یا متعه که در فقه شیعه مشروع شمرده شده، انتخابی شرعی و انسانی برای بسیاری از زنانی است که به‌دلایل گوناگون امکان یا تمایل به ازدواج دائم ندارند. در این مقاله نگاهی واقع‌بینانه، بدون پیش‌داوری و همراه با تحلیل اجتماعی، شرعی و حقوقی به موضوع زنان صیغه‌ای خواهیم داشت.
زنان صیغه‌ای چه کسانی هستند؟
زنان صیغه‌ای طیف متنوعی از جامعه را دربرمی‌گیرند:
-
زنان مطلقه یا بیوه‌ای که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند دوباره ازدواج دائم کنند
-
دخترانی که به‌دلیل استقلال مالی و فکری، رابطه‌ای شرعی و بدون تعهدات دائمی را ترجیح می‌دهند
-
زنانی که به‌دلیل مشکلات مالی یا مهاجرت، به دنبال رابطه‌ای امن و قانونی هستند
انگیزه‌ها و انتخاب‌ها
ورود به عقد موقت برای زنان معمولاً با ترکیبی از دلایل انجام می‌شود:
-
شرعی و مشروع بودن رابطه در برابر روابط پنهانی و غیرقانونی
-
استقلال و کنترل بیشتر بر نوع رابطه
-
دریافت مهریه و حمایت مالی در بازه مشخص
-
رهایی از فشار ازدواج دائم، خانواده یا عرف اجتماعی
حقوق زنان در عقد موقت
از نظر فقه شیعه، زن صیغه‌ای نیز مانند زن دائم، حقوق مشخصی دارد:
-
مهریه مشخص و توافق‌شده
-
شرط‌های ضمن عقد مانند عدم اجازه ازدواج مجدد مرد
-
حفظ حریم خصوصی و رعایت مدت عده در پایان رابطه
-
حمایت در صورت بارداری یا وجود فرزند
در صورتی که عقد ثبت رسمی یا کتبی شده باشد، امکان پیگیری قانونی این حقوق وجود دارد.
چالش‌ها و سوءبرداشت‌ها
با وجود مشروعیت شرعی، زنان صیغه‌ای در جامعه با چالش‌هایی مواجه‌اند:
-
نگاه منفی و قضاوت‌گرانه برخی افراد
-
نداشتن پوشش حمایتی کافی از سوی قانون یا نهادهای اجتماعی
-
تلقی اشتباه جامعه از آن‌ها به‌عنوان افراد «بی‌پناه» یا «غیراخلاقی»
در حالی‌که بسیاری از این زنان تحصیل‌کرده، مستقل و آگاه به حقوق خود هستند.
زنان صیغه‌ای و رسانه‌ها
متأسفانه تصویر زنان صیغه‌ای در فیلم‌ها و رسانه‌ها اغلب کلیشه‌ای و تحقیرآمیز است. این رویکرد نه‌تنها بی‌انصافی‌ست بلکه موجب بدبینی عمومی به یک انتخاب مشروع و قانونی می‌شود. رسانه‌ها می‌توانند با بازنمایی درست، آگاهی‌بخش و انسانی‌تر، به اصلاح این تصویر کمک کنند.
ثبت صیغه و نقش دفاتر رسمی
ثبت صیغه موقت به‌صورت رسمی یا غیررسمی، نقش مهمی در امنیت روانی و حقوقی زنان دارد. دفاتر رسمی یا برخی صیغه‌خانه‌ها خدماتی چون:
-
تنظیم صیغه‌نامه
-
مشاوره حقوقی و شرعی
-
ثبت اطلاعات جهت حفظ حقوق طرفین
ارائه می‌دهند.
روایت‌هایی از زنان صیغه‌ای
-
زنی که پس از فوت همسرش، با مردی متأهل اما با توافق کامل، عقد موقت بست
-
دختری که به‌دلیل شرایط شغلی، تنها با شرط مهریه بالا و محدودیت زمانی صیغه شد
-
زنی تحصیل‌کرده که صیغه را راهی برای تأمین معاش با حفظ عزت‌نفس می‌داند
جمع‌بندی
زنان صیغه‌ای نه قربانی‌اند، نه مجرم، نه پنهان‌شده در حاشیه جامعه. آن‌ها زنانی‌اند با انتخاب، خواسته، و حقوقی مشخص که در چارچوب شرع، رابطه‌ای موقت اما محترمانه را ترجیح داده‌اند. اگر جامعه و نهادها به‌جای قضاوت، حمایت و آگاهی‌رسانی را جایگزین کنند، هم کرامت انسانی این زنان حفظ می‌شود و هم از بسیاری از آسیب‌های پنهان جلوگیری خواهد شد.